Written by Najim Azadzoi
Published on August 5, 2012
Azad Khan Afghan was the son of Suleiman Khan from Andar, Ghazni, who became the Shah of Iran after death of Nadir Afshar. Following the murder of Nadir Afshar in 1774, there were two Afghan cavalry brigades commanded by two Afghan generals In Persia (Iran). One was Ahmad Khan Abdali who returned to Kandahar and established the Durrani Empire; the other general, a much senior and more powerful, was Azad Khan Afghan with 12,000 Afghan Ghilzai (Ghilji) Pashtuns stationed in Azerbaijan.
Azad Khan was determined to reestablish the Hotaki dynasty in Iran. First he secured his position in Azerbaijan and made the citadel of Uremia his base. He conquered Kerman and the surrounding areas north-east of Iran. The Georgian king, Taymoraz, and his son, Heraclios (Erakli) invaded Azerbaijan but Azad Khan defeated them and conquered Georgia (Gurjistan) and married the daughter of the Georgian king. Then, Azad Khan focused towards the south and decided to return to Afghanistan. Dr. Gandasingh, an Indian historian in his book of Ahmad Khan Durrani writes: “Azad Khan had a much greater plan. He wanted to unite Iran, Afghanistan, and Hindustan under one rule and create a vast Empire.” In 1750, Azad Khan defeated his rivals, Karim Khan Zand, and Hasan Khan Qajar and conquered Isfahan, the Capital of the Safavid Empire. He sat on the throne of the Safavid Empire and proclaimed himself as the king of Persia in 1751.
Professor John Perry in his book, “Karim Khan Zand” writes: “The Durrani king (Ahmad Shah Durrani) while in Niashapur sent friendly letters to Karim Khan Zand promising army and wealth if Karim can prevent Azad Khan from coming towards the east, Afghanistan.” According to Prof. John Perry, the two, Ahmad Khan Durrani and Karim Khan Zand made a treaty to divide the Persian Empire among themselves, keeping Azad Khan in the north and Khursan as the buffer zone. But Azad Khan, although 17 years older than Ahmad Shah Durrani and a much senior leader, never wanted to face Ahmad Khan Abdali and fight another Afghan army.
Events and disturbances in the north once again brought Azad Khan to Azerbaijan, but this time his fate took him towards Kurdistan, Iraq, and the Persian Gulf. His last days were with the Georgian king as a guest until his rival, Karim Khan Zand invited him to come to Iran and join his rule of Iran. Azad Khan accepted the invitation and spent his last days in Shiraz until he died in peace in 1781 A.D. and was buried there.
For more on Azad Khan Afghan, please check out the following book in Dari
Price: $20 (plus shipping)
To order, please contact:
Azad Group
280 California Street, Suite 1
Newton, MA 02458
Tel: 617-697-7500
tower07@aol.com
آیا احمد شاه دُرانی از بازګشت آزادخان افغان از ایران به افغانستان نګران بود؟ حقایق این مطلب را در کتاب “آزاد خان افغان”که جدیداً به چاپ رسیده مطالعه نمایید.
خلاصه
آنزمانیکه نادرافشار بواسطه ایرانی ها در ایران به قتل میرسد، دو نیروی قوی نظامی افغانی در ایران در پهلوی نادرافشارقرار داشت. یکی آن احمد خان دُرانی بود که با چهار هزار نیروی قوی پشتون های سدوزایی حرم نادرافشار را نجات داده وعازم قندهار می ګردد و بنای سلطنت سدوزایی ها را ګزاشته و امپراطوری بزرګ دُرانی ها را تشکیل می دهد. مګر نیرویبزرګتر و قویتری به رهبری آزادخان افغان با حُدود تقریباً دوازده هزار لشکر قوی پشتون های غلزایی در آزربایجان باقی میماند. آزادخان در ابتدا منتظر میماند تا چګونګی اوضاع در داخل ایران آشکارا ګردد. چون زدوخورد های داخلی در ایران موجمیګیرد و هر صاحب قدرت در صدد پادشاهی ایران می افتد، آزاد خان اولاً در استحکام مناطق تحت اختیارش در آزربایجان ومناطق شمال غربی ایران پرداخته و قلعه اُرمیه را مرکز خود قرار میدهد. درین زمان شاه ګرجستان، تیموراس، از موقعاستفاده نموده و به طرف آزربایجان ایران لشکر می کشد. آزاد خان به دفع تیموراس انداخته او و پسر سلحشورش، ارکولیس،را شکست می دهد وګرجستان را تا مرګزش طبلیسه تسخیر می نماید و با دختر شاه ګرجستان عروسی می کند. بعد ازآنکهخاطر آزاد خان از سمت شمال ایران آسودده میګردد، متوجه سمت جنوب ایران شده و به فکر برګشت به افغانستان میشود.
ګنداسنګ مؤرخ هندی چنین می نویسد “آزادخان افغان پلان وسیعی را در نظر داشت که میخواست افغانستان، ایران، وهندوستان را تحت یک قدرت در آورده و امپراطوری وسیعی را تشکیل دهد….”
آزادخان بعد از استحکام مناطق شمال ایران متوجه اصفهان مرکز امپراطوری صفوی های ایران شده، رقبای ایرانی خود راچون کریمخان زند و حسن خان قاجار را شکست داده و در اصفهان اعلان پادشاهی می کند و سکه شاهی بنامش ظرب میګردد.
پروفیسورجان پِری، مورخ امریکایی، در کتاب خود بنام “کریم خان زند” چنین می نویسد: “شاه دُرانی، احمد شاه دُرانی،معایده دوستی را با کریم خان زند امظاٌ نمود که به اساس آن این دو شخصیت با قدرت بتواند امپراطوری نادر افشار را بین خودتقسیم نمایند….
باز هم جان پری علاوه می نماید ….قرار راپور ها، کریم خان مکتوب های دوستانه از احمد شاه که در آنزمان در نیشاپور بوددریافت می نمود و وعده پول و لشکر را از احمد شاه می ګرفت که او یعنی کریم خان جلو پیشرفت آزادخان را بګیرد.ْ
مګر آزاد خان هرګز آرزوی جنګ و روبرو شدن با قشون افغانی را نداشت و اغتشاشات داخلی ایران یک بار دیګر او را بهسمت آزربایجان کشید و این بار کارش به سرحدادت کردستان، عراق، و سواحل فارس رسید. در آخر عمر به در بار شاهګرجستان به راحتی زندګی می کرد تا آنکه رقیب دیرینه اش کریم خان زند او را به دربار خود دعوت نمود و در شیراز مقرشقرار ګرفت تا آنکه به عمر ۷۶ سالګی در سال ۱۷۸۱م در همان شهر، شیراز، جان به حق سپرد و در همانجا دفن شد.
مورخ ایرانی، محمد هاشم آصف، چنین می ګوید: “عالیجا آزادخان سلطانی بود با عدل و انصاف و در احکام بسیار دقیق وغوررس و مو شکاف و بصیر و و رؤف و عطُوف و خوش سیرت و خوب صورت و فراخ حوصله و در ریاست صاحب حسنسیاست بوده و اخلاق حسنه آداب مستحسنه در وی جمع بوده و در حلم و وقار بی نظیر بوده است….”
هموطنان ګرامی:
چند جلد محدود این کتاب “آزادخان افغان” که تازه در مطبوعه میوند در کابل به چاپ رسیده با خود دارم. اکر آزروی دریافتاین کتاب را دارید به آدرس ذیل در تماس شوید: قیمت فی جلد کتاب ۲۰ دالر و مصرف پوستی ۵ دالر، جمعاُ ۲۵ دالر
با احترام نویسنده کتاب، مهندس نجیم آزادزوی